روش‌های متعددی برای انتخاب کتاب جهت ترجمه وجود دارند. در ایران به علت وجود سانسور و بسته بودن فضا، انتخاب‌ها محدود هستند؛ بنابراین روش‌های محدودی نیز وجود دارند که بدان‌ها خواهیم پرداخت، در این متن، سعی می کنیم. به اجمال، راهنمای انتخاب کتاب برای ترجمه را توضیح دهیم:
۱ – یافتن کتاب‌های پرفروش خارجی
البته به دلیل تفاوت‌های فرهنگی همیشه نمی‌توان تضمین کرد که ترجمه یک کتاب معروف خارجی در ایران نیز با اقبال عمومی مواجه شود. پس در انتخاب کتاب برای ترجمه، باید کتابی را انتخاب نمود که تشابهات فرهنگی بیشتری دارد. بدین ترتیب بیشتر می‌توان به اثر نویسنده، وفادار ماند تا سانسور کمتری رخ دهد. البته این مشکل به کنار، گاهی اوقات برای گرفتن حق ترجمه یک کتاب به‌جای مکاتبه با نویسنده بایستی شرکت ناشر وی را راضی کنید و با آن‌ها قراردادی ببندید. بدین منظور کافی است که چند خط را ترجمه کرده و برای ارزیابی، ارسال کنید.
۲ – کتاب های تأثیرگذار را انتخاب کنید
من به خاطر دارم اولین بار که نمایشنامه هملت را در تلویزیون دیدم به ادبیات انگلیسی و شکسپیر علاقه‌مند شدم و سایر آثار وی را نیز دنبال کردم. برای شما نیز پیش‌آمده که به تئاتری رفته و تحت تأثیر نمایشی قرارگرفته و نام نویسنده را پرسیده‌اید. بله این برای اکثر دوستداران هنر، پیش می‌آید؛ بنابراین ممکن است یک مترجم، اثر نویسنده‌ای را انتخاب کند که مجذوب کارهای وی شده است. البته همه آثار یک نویسنده لزوماً خوب و عالی نیستند و برخی از آن‌ها شاید جزو تجارب اولیه وی باشند پس باید قبل از ترجمه اثر، آن را به‌طور اجمالی مطالعه نمایید.
۳- انتخاب کتاب‌هایی که ایدئولوژی خاصی را ترویج می‌دهند
گاهی اوقات برخی کتاب‌ها توسط سیستم‌های دولتی کشورها عمداً طوری نگاشته می‌شوند تا ایدئولوژی سیاسی خاصی را ترویج نمایند. مثلاً سازمان ملل در راستای گسترش طرح‌های جدید آموزشی و نظم نوین جهانی، کتاب‌هایی را تدوین می‌کند تا کل جهان را یکپارچه سازد و روند آموزشی یکسانی در کل جهان برای توسعه ماندگار، به کار رود. البته در این مورد هم باز بایستی از قبل مطالعه نمود که آیا جامعه فرهنگی ایران، اثر را قبول می‌کند یا خیر؟ بهتر است کتابی انتخاب شود که بیشتر به ذائقه جامعه خوش می‌آید. البته ناگفته نماند که میانگین زمان مطالعه در ایران، ۲ الی ۵ دقیقه است. البته بایستی از تلگرام و اینستاگرام تشکر کرد که به‌نوعی مردم را وادار به خواندن متون تصویری جالب می‌کنند. این برنامه‌ها همان کار روزنامه‌های قدیم را انجام می‌دهند اما جذابیت بیشتری دارند.
۴- کتابی با ترجمه بی‌کیفیت را دوباره ترجمه کنید
گاهی اوقات، ترجمه یک اثر بسیار نامفهوم است شما می‌توانید با ناشر کتاب تماس گرفته، مسئله را به وی اطلاع داده و با ارسال نمونه کار، وی را متقاعد کنید که می‌توانید ترجمه‌ای ناب ارائه کنید. اگر کار شما تأیید شد و ترجمه شما، روان و مؤثر باشد، اثر نویسنده را نجات داده‌اید. متأسفانه به دلیل آمار پایین مطالعه و نبود نظارت مناسب بر ترجمه، آثاری بی‌کیفیت و بد وجود دارند که اصلاً قابل‌درک نیستند. یک ترجمه تا آنجا که می‌تواند بایستی روان بوده و به اثر نویسنده، وفادار بماند نه اینکه اثر وی را سقط کند.
۵- یافتن اسپانسر مالی
خوب شاید از خود بپرسید که فرض کنیم کتاب مناسب را یافته و ترجمه‌ای ناب، صورت گرفته، چه کسی حاضر است، هزینه این‌ها را بپردازد؟ ناشرانی هستند که حاضرند یک مترجم خوب را حمایت مالی کنند و هزینه چاپ اثر وی را تقبل کنند. در غیر این صورت ممکن است مجبور شوید خود، هزینه‌های چاپ را تقبل کنید و در غیر این صورت، اثر شما، چاپ نخواهد شد.
جهت یافتن یک اسپانسر مالی معمولاً بایستی یک‌چهارم اثر را ترجمه کرده و در یک مقاله، توضیحاتی درباره ترجمه اثر و مخاطبان، به ناشر بدهید تا ترغیب شوند. نترسید، شاید دشوار باشد اما امیدوار باشید و اگر یک ناشر، جواب رد داد به چندین ناشر دیگر هم مراجعه کنید. به خاطر بیاورید که نویسنده کتاب هری پاتر، به هر ناشری که می‌رفت، جواب رد می‌شنید اما امروزه، معروف و موفق شده است. پس ناامید نشوید. بایستی تمام تلاش خود را کنید. ناشر ممکن است درصدی از قیمت پشت جلد را به مترجم بدهد یا برای همیشه، کل امتیاز اثر را خریداری کند.
۶ – حق کپی رایت
از نظر اخلاقی بهتر است که قبل ترجمه یک اثر با ناشر خارجی تماس گرفته و رضایت آن‌ها را جلب نمود. این کار در ایران به‌ندرت، انجام می‌شود، بدین خاطر که ناشران خارجی حاضر نیستند اثر را مستقیماً به مترجمین بدهند و با ناشران رسمی، قرارداد می‌بندند. آن‌ها مبالغی اخذ می‌کنند که با توجه به وضعیت دلار و کاهش ارزش ریال و فقر مالی در ایران، فشار بسیاری بر مترجم، وارد می‌کنند. کشور ایران تابع معاهده‌های بین‌المللی نیست و به همین دلایل، آثار بسیاری در ایران بدون رعایت حق کپی‌رایت، ترجمه‌شده‌اند که صاحبان اصلی اثر قادر به پیگیری متخلفان نیستند.
۷ – یافتن مخاطب
در مقاله‌ای که ترجمه را به ناشر، معرفی می‌کنید بایستی، مخاطبان را نیز مشخص کنید. مخاطبان شما ممکن است کودکان، نوجوانان یا افراد بزرگ‌سال باشند، آن‌ها ممکن قشر مذهبی یا مدرن جامعه باشند. این مهم است که سبک ترجمه شما به مذاق مخاطبین، خوش آید وگرنه از کتاب شما، استقبالی صورت نخواهد گرفت. پر فروش بودن یک کتاب در جامعه اصلی، فروش اثر ترجمه‌شده را تضمین نمی‌کند. ممکن است هیچ ناشری حاضر به چاپ آن نشود. هیچ معیار علمی برای ترجمه و انتشار، وجود ندارد. ترجمه تابع عرضه و تقاضا است. ناشرانی که با مخاطبان، تعامل ندارند، دچار زیان می‌شوند بنابراین بایستی همیشه عکس‌العمل خوانندگان را جویا شد.
مراحل اخذ شابک و فیپا، مجوز ارشاد و بستن قرارداد با چاپخانه توسط ناشر، انجام می‌شود؛ بنابراین با داشتن یک ناشر خوب، شما فقط باید روی کیفیت کار ترجمه، تمرکز کنید و لازم نیست نگران مسائل جانبی باشید. همچنین می توانید ترجمه کتاب را به گروه ترجمه آنلاین بسپارید و فقط کافی است که با راهنمایی هایی که شد کتاب مناسب برای ترجمه را انتخاب کنید.
نویسنده :
